محصولاتی را که هم‌اکنون از طریق مهندسی و اصلاح ژن‌های یک ارگانیسم به دست می‌آیند، تراریخته یا GMO می‌گویند؛ محصولاتی که شباهت زیادی به همتای خود دارند با این تفاوت که ارزش تغذیه‌ای آنها بهتر است و از ویژگی‌های مطلوب متعدد برخوردارند.
به گفته محمد علی ملبوبی، معاون فناوری پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری «یکی از مزیت‌های گیاهان تراریخته، معرفی و شناسایی گیاهان مفید است؛ برای تولید محصولات تراریخته گیاهی، ابتدا گیاهان مفید زراعی شناسایی می‌شوند. این گیاهان به این جهت مفید هستند که استفاده زراعی خاصی را رمز گذاری می‌کنند و می‌توانیم آنها را به گیاهان دیگر انتقال دهیم. به عبارت دیگر در مهندسی ژنتیک کاری می‌کنیم که این ژن‌ها در زمان و شرایط خاصی بیان و ساخته شوند. پس از شناسایی و مهندسی کردن این ژن‌ها و قرار گرفتن در سازه‌های مولکولی، آنها به گیاهان هدف‌مان منتقل می شوند که معمولا گیاهان زراعی بهینه هستند.»
وی بر این باور است که «هرچند انجام این کار بسیار پرزحمت و هزینه‌بر است اما بهترین رقم گیاه هر دوره زمانی انتخاب و تراریخته می‌شود. پس از اثبات تراریخته بودن و اطمینان حاصل کردن از پایداری آن، ارزیابی مخاطرات آغاز می‌شود که شامل مراحل زیادی است. در این مرحله خصوصیات گیاه از نظر مولکولی، زراعی و سلامت آن برای انسان، گیاه، حیوان و تمامی موجودات زنده، گیاهان هدف و غیرهدف مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین تاثیر زیست محیطی آنها نیز ارزیابی می‌شود. در نهایت تأییدیه لازم تولید این محصولات از کمیته صدور مجوز که هم اکنون متولی آن وزارت کشاورزی برای گیاهان و دام است، صادر می‌شود. معمولا انجام این مراحل در دنیا برای اخذ مجوز هفت تا ۱۰ سال زمان می‌برد اما صدور آن در ایران اغلب به بیش از ده سال می‌رسد.»
محصولات تراریخته سرطان‌زا نیست
هرچند امروزه این علم مورد تایید مراجع قانونی کشور است اما برخی از پژوهشگران مخالف تولید محصول تراریخته در ایران هستند. آنها معتقدند هم‌اکنون هزاران مقاله وجود دارد که اثبات کرده‌اند محصولات تراریخته در درازمدت باعث ایجاد سرطان، اختلال کبد و کلیه و همچنین تضعیف سیستم ایمنی و خونی می‌شود. همچنین این محصولات به سموم تراریخته بی.تی مقاوم هستند و گیاهان دچار آفات می‌شوند.
ملبوبی با انتقاد به ادعای نادرست برخی از کارشناسان پیرامون مسئله تولید محصولات تراریخته می‌گوید: «محصولات تراریخته مطلقا به محیط‌زیست آسیب نمی‌رسانند و به هیچ عنوان تهدیدی برای امنیت غذایی محسوب نمی‌شوند. این گیاهان پس از سال‌ها انجام تست‌های متعدد برای محیط زیست، سلامت انسان، دام و گیاهان و همچنین مشابهت‌شان با خصوصیات زراعی والدهای همان گیاه، مجوز را دریافت می‌کنند از این جهت هیچ گونه نگرانی برای تولید این محصولات وجود ندارد. همچنین سرطان‌زایی این محصولات، اصلا پایه و اساس علمی ندارد. گرچه هنگام تولید محصولات تراریخته، این مسئله نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.»
براساس گفته وی، «این گیاهان به آفات و علف‌کش‌ها مقاوم هستند و نسبت به تغییرات محیطی مانند خشکی و شوری مهندسی می‌شوند. این انتقادها تنها به کشور ایران وارد نیست. در سایر کشورها نیز برای تولید محصولات تراریخته انتقادهایی وارد می‌شود. برخی از این انتقادها وارد هستند اما برخی دیگر غیر علمی‌اند. مهم این است که ما باید نسبت به این موضوع برخورد منطقی و درستی داشته باشیم و ارزیابی و مدیریت ریسک کنیم. اکنون می‌دانیم احتمال سقوط هواپیما وجود دارد اما در بیشتر مواقع احتمال سقوط آن اندک است از این رو باید همیشه ارزیابی مخاطرات و مدیریت ریسک بر هر تکنولوژی از جمله این علم را نیز داشته باشیم.»
دانش ایران در تولید محصولات تراریخته برابر با آمریکاست
هرچند در حال حاضر تولید چنین محصولاتی در ایران با انتقادهای فراوانی روبه‌روست اما موافقان این دانش معتقدند که جمعیت جهان در سال ۲۰۵۰ به ۱۰ میلیارد نفر می‌رسد بنابراین به‌کارگیری چنین فناوری و تکنیکی می‌تواند به تامین غذا کمک کند. بنابراین چنانچه در این زمینه غفلت کنیم، در آینده‌ای نزدیک دچار مشکلات فراوانی خواهیم شد از این‌رو ضرورت دارد به جای واردات این محصول، خود اقدام به تولید محصولات تراریخته کنیم.
به گفته معاون فناوری پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری «هم‌اکنون ایران از نظر توانمندی علمی، پژوهشی و فناوری کاملا مجهز است و در دانش با کشور آمریکا برابری می‌کند اما متاسفانه به علت پاره‌ای بحث‌های بیهوده جلوی تولید این محصولات گرفته شده و ما اکنون عمدتا واردکننده عمده نهادهای دامی تراریخته هستیم. هرچند توانمندی کشور در تولید محصولات نهادهای دامی تراریخته را داریم اما اکنون بازار واردات این محصولات داغ است و ما تاکنون در کشور کاشت نداشتیم و همه محصول‌ها در آزمایش‌های میدانی انجام شده‌اند. این در حالی است که ما اکنون کمیته صدور مجوز، قانون و آیین‌نامه تولید این محصولات را داریم اما به علت ضعف مدیریتی نهادهای متولی تاکنون تنها واردکننده محصولات نهادهای دامی بوده‌ایم. امیدواریم در دولت جدید این مشکل حل شود و بتوانیم صاحب توانمندی در این زمینه باشیم.»
- منبع خبر : آنا
Saturday, 21 December , 2024